جامعه‏شناسی علم فنآوری : تأملی بر تحولات اخیر جامعه‏شناسی علم

نویسندگان

-

چکیده

تأکید بر هم‏جوشی علم و فناوری، جامعه و طبیعت، بین، فرا و چندرشته‏ای بودن تولید دانش و ناسودمندی تمایز بین پدیده‏ها و علوم انسانی و غیرانسانی (طبیعی) و دیگر تمایزات و دوگرایی‏های رایج در جامعه‏شناسی و مطالعات علم و فنآوری، مهم‏ترین مختصات و ویژگی‏های جامعه‏شناسی علم بعد از مرتن و کوون یا جامعه‏شناسی علم فناوری است. در این نوع جامعه‏شناسی، کار اصلی علم فناوری خلق شبکه‏های بزرگتر، قوی‏تر و مفصل‏تر از طریق فرایند اجتماعی‏ـ فیزیکی ترجمه و تحویل است. این کارکرد در واقع، تجلی شرایط حاکم بر روانه‏ها و سیاست‏های تولید، توزیع و مصرف علم فناوری، به ویِژه علم فناوری‏های نوین (مثل بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، نانوبیوتکنولوژی و تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات) در دانشگاه‏ها و مؤسسه‏های پژوهشی کشورهای شمال یا توسعه یافته است. این مقاله فرایند تکوین و امواج فکری جامعه‏شناسی علم به عنوان زیر شاخه‏ای مهم و تا حدودی جدید از جامعه‏شناسی و تحولات آن را بعد از رابرت کینگ مرتن (2003ـ1910) و تامس ساموئل کوون (1996ـ1922) به طور کلی مرور کرده و بر نظریه کنشگرـ شبکه (ANT)، به مثابه رویکردی تلفیقی، کارا، مسلط و رو به رشد تأکید می‏کند. از سوی دیگر، این مقاله به طور خلاصه به درس‏های بالقوه چنین تحولاتی بر سیاست‏های تولید، توزیع و مصرف علم فناوری در دانشگاه‏ها و دیگر مراکز مرتبط در ایران، به عنوان یک کشور در حال توسعه (جنوب) می‏پردازد.

کلیدواژه‌ها