ملاحظاتی در باب نظریه خودکشی دورکهایم

خودکشی بعنوان موضوعی جهت بحث و فحص وتحقیق و تدقیق‘ پیش از آنکه امیل دورکهایم
(E. Durkheim) جامعه شناس شهیر و فرزانه فرانسوی آن را به سال 1879 میلادی در اثر جاودانه اش تحت عنوان "خودکشی " (Le Suicide) در قالب یک نظریه جامعه شناسی ارائه نماید‘ در طول قرن هجدهم مورد توجه بسیاری از اندیشمندان وصاحب نظران قرار داشت. مع الوصف تا قبل از قرن نوزدهم و تزاید نرخ خودکشی در بسیاری از کشورهای اروپائی‘ توجه اغلب محققین به اثرات و نتایج اخلاقی عمل خودکشی معطوف بود تا تحقیق درباب علل موجده آن.
در طول قرن نوزدهم محققین متعددی به طالعاتی در باب خودکشی دست زده و در همه گیرشناسی (Epidemiology) وسبب شناسی (Ethiology) آن تدقیق نمودند. از آن میان می توان به مطالعه فالره (Falret, 1822)‘ گوری (Guerry)‘ لیزله (Lisle, 1833)‘ لگویت ( Legoyt,1881) در فرانسه‘ گوتله (Qutelet, 1835)در بلژیک‘ وگنر (Wagner, 1864)‘ و مازاریک (Massaryk,1881)در آلمان‘ مورسلی (Morselli, 1878) و فری (Ferri, 1883) درایتالیا اشاره کرد.
مع الوصف امیل دورکهایم جامعه شناس اواخر قرن نوزدهم فرانسه را می توان بعنوان پایه گذار تحقیق و تجزیه و تحلیل جامعه شناسی خودکشی به شمار آورد. با آنکه اندکی بیش از یک قرن است که از انتشار اثر امیل دورکهایم می گذرد‘ هنوز به عنوان مهمترین اثر جامعه شناسی خودکشی مطرح است. بزعم رابرت مرتن (R.Merton) جامعه شناس معاصر آمریکایی "یکی از بزرگترین قطعات تحقیقات جامعه شناسی که تا به امروز توسط فردی ساخته و پرداخته شده است متعلق به امیل دورکهایم و اثر کلاسیک او یعنی خودکشی است".
آنتونی گیدنس (A.Giddens) می نویسد "اصالت اثر دورکهایم نه در نشان دادن همبستگی های آماری بین متغیرهای اجتماعی و ارائه یک کار تجربی‘ بل در تدوین و فورمولاسیون یک تئوری و نظریه جامعه شناسی خودکشی است. چه بسیاری از نتایج تجربی ای که دورکهایم در (Le Suicide) بدان ها نائل گردیده پیش از او توسط محققین دیگری ارائه گردیده بود.
بنظر جرج لندبرگ ( G. Landberg) " جامعه شناسی شاید از علوم معدودی است که مؤسسین و پیشگامان آن در یکصد سال پیش چنانچه مجدداً حیات یابند و در جمع جامعه شناسان امروز وارد شوند چندان احساس ضعف و ناتوانی نخواهند کرد ". دورکهایم شاید از آن دسته علما و اندیشمندانی باشد که منظور نظر لندبرگ است.
معمولاً معیارهائی جهت ارزیابی آثار علمی و شخصیت آکادمیکی یک عالم در دنیای علم و حوزه های مختلف معارف بکار می رود. ماریس (R. Maris) به سه معیار عمده در این خصوص اشاره می کند:
1- تعداد موارد ارجاع شده (Citation) به آثار یک عالم‘ نویسنده ‘ محقق و یا یک نظریه از سوی دیگران
2- تأثیراتی که یک عالم بر دیگر صاحب نظران و محققان در حوزه مربوطه گذارده است.
3- بعنوان محرکی عمده در تولید تحقیقات و در تفحصات و تجسسات علمی مطرح است
به نظر ماریس دورکهایم و اثر جاودانه او "خودکشی" در همه معیارهای فوق الذکر جایگاهی شامخ دارد و بعنوان نظریه پردازی فرزانه و نظریه ای یگانه جلوه می کند.
نطریه خودکشی دورکهایم همچنین بطور گسترده ای بر مطالعات و نظریات بعدی در باب خودکشی تأثیر گذارده است و در همان طریقی که "اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری" (Protestant Ethnic and spirit of Capitalism) ماکس وبر (Max Weber) منبع الهام و محرکی برای بسیاری از محققین و اندیشمندان در بررسی هیا مربوط به نقش ارزشها در توسعه اقتصادی جامعه سرمایه داری غربی شد‘ خودکشی دورکهایم نیز بر بسیاری از محققین و صاحب نظران علوم اجتماعی و رفتاری در مطالعات مربوط به خودکشی تأثیر فزاینده ای داشت و راهگشا و زمینه ساز تحقیقات و بررسی های عدیده ای در این باب گردید.
من باب مثال از چند جامعه شناس و نظریه پرداز صاحب نامی که تحت تأثیرخودکشی دورکهایم بعنوان نخستین اثر منظم و معتبر در زمینه مفهوم اجتماعی خودکشی به تفحص و تتبع در باب مفاهیم رفتار اجتماعی‘ ساخت اجتماعی‘ زمینه اجتماعی شخصیت‘ یکپارچگی و همبستگی اجتماعی‘ انحراف و آنومی‘ خودکشی و عوامل اجتماعی آن پرداخته اند می توان نام برد . از آن میان: