سؤال اصلی مطرح شده در اینمقاله این است که : ‹‹تغییرات فرهنگی در ایران معاصر بر اساس کدام یک از دو فرآیند‘ تعارضی یا توافقی صورت می گیرد؟ آیا این روند پیوستاری مشتمل بر روند های توافقی – تعارضی است؟›› سؤال فوق با این فرض که جامعه ایران دچار تغییر شده و نیروهای اجتماعی مؤثر در جریان تغییر در مقایسه با گذشته متفاوت می باشند‘ بررسی شده است. از طرف دیگر‘ در جامعه شناسی نظری به تبیین نحوه تغییرات ایجاد شده بر نقش عوامل متعدد‘ که بعضی موقع همگرایی دارند و در بعضی موارد معارض با هم اند‘ اشاره می شود.
برای شناسایی روند تغییرات‘ ضمن بررسی موضوعات نظری و انتخاب رویکرد نظری جدید‘ به طراحی مطالعه تجربی درکل کشور پرداخته ایم. در این بررسی که با حجم نمونه 2532 می باشد از تکنیک پرسشنامه بهره گرفته ایم. بسیاری ازسؤالها به سنجش روند تغییرات فرهنگی کمک می کنند.
پس از بررسی اطلاعات به دست آمده‘ نتایج زیر حاصل شد: تغییرات فرهنگی بر اساس پیوستاری که در بردارنده دو فرآیند مکملی تعارضی و توفقی است‘ صورت گرفته است. با وجود اینکه بسیاری از مردم به طور توافقی میل به ارزشهای مشترک جدید و نزدیک به هم‘ ازقبیل قایل شدن برای خانواده‘ دین‘ سیاست‘ دوستان‘ و جهان مدرن دارند‘ ولی در اینکه چه تفسیری از ارزشهای جدید (براساس سن‘ جنس‘ و تجربه زندگی) دارند‘ متفاوت و بعضاً معارض می باشند. برای نمونه بعضی از تفاوتها عبارت اند از: میزان مشارکت زنان در مقایسه با مردان در تصمیم گیری درون خانواده‘ نحوه انجام دادن عبادات جوانان در مقایسه با پیران که در مساجد صورت می گیرد‘ اهمیت دولت مقتدر پیران در مقایسه با دولت دموکرات برای جوانان و ... در حالی که اکثریت مردم ایران دارای ارزشهای مشترک و شبیه به هم – چون اهمیت قایل شدن برای خانواده‘ دین‘ دوستان‘ کنک به دیگران و کار و سیاست – هستند.
)