تعارض نفع فردی و نفع جمعی (دوراهی اجتماعی) و عوامل موثر بر آن

نویسندگان

چکیده

دو راهی اجتماعی موقعیتی است که در آن‘ هر کنشگر با دو گزینه روبه روست: همیارانه و غیرهمیارانه. برای هر کنشگر‘ رفتار غیرهمیارانه نفع بیشتری را به دنبال دارد‘ اما اگر تعداد قابل توجهی از کنشگران‘ غیرهمیارانه رفتار کنند‘ همه نسبت به وقتی که همیارانه رفتار می کردند‘ بیشتر زیان می بینند‘ مبانی نظری بررسی دوراهی اجتماعی‘ نظریه انتخاب عاقلانه (به ویژه روایت جامعه شناختی آن‘ شامل عقلانیت اجتماعی) و نظریه بازی است. عوامل مؤثر بر رفتار در دوراهی اجتماعی‘ شامل عوامل موقعیتی‘ شخصیتی و فضای کنش است. در این تحقیق از روش پیمایش (جمعیت نمونه شامل 730 فرد 15 سال به بالای ساکن تهران) استفاده شده است. برای آزمون فرضیات نیز عمدتاً از رگرسیون لوجستیک استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که میزان رفتار همیارانه پاسخ گویان در موقعیت های دوراهی اجتماعی‘ بین 65 تا 85 درصد‘ و میزان رفتار همیارانه مردم از نظر پاسخ گویان‘ بین 20 تا 40 درصد است. فرضیات تحقیق شامل تأثیر عوامل شخصیتی (جهت گیری مذهبی و نوع شخصیت‘ یا جهت گیری ارزش های اجتماعی)‘ موقعیتی (اعتقاد به اثربخشی عمل جمعی‘ شرایط دوستانه یا رقابتی حاکم بر موقعیت‘ ارتباط میان کنشگران در موقعیت‘ اطلاع از پیامدهای رفتار غیرهمیارانه در دوراهی اجتماعی‘ تأثیر تجربه قبلی‘ و فضای کنش (هنجارهای حاکم بر کنش‘ نوع رابطه‘ و نوع موقعیت کنش) بر رفتار افراد در موقعیت های دو راهی اجتماعی تأیید شد.

کلیدواژه‌ها