مقالة حاضر، پیرامون این سؤال مهم می‌باشد که رفتار انحرافی و کجروی اجتماعی نوجوانان و جوانان تابع و مرتبط با چه عوامل و شرایطی است؟ در این نوشتار کوشش شده است تا سؤال مزبور با کاوش در پژوهش‌های انجام شدة مرتبط با بزهکاری جوانان به کمک فن تحلیل ثانوی پاسخ داده شود. پژوهش‌های مذکور پس از غربال‌گری لازم به تعداد 57 پژوهش محدود شدند و براساس ملاک‌های شکلی و محتوایی از پیش تعیین شده‌ای، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند و در مجموع 12 پژوهش برای ارزیابی نهایی انتخاب شد. در این پژوهشها در مجموع 965 دختر و 2459 پسر و بر روی هم جمعیتی بالغ بر 3424 نفر مورد مطالعه قرار گرفتهاند. این امر، ارزش این مطالعه و نتایج حاصل از پژوهش‌های مزبور را بیشتر معلوم میسازد. نتایج نشان میدهد: 1) کجروی و بزهکاری نوجوانان تحت تأثیر یا در رابطه با عواملی همچون جنس، سن، پایگاه اجتماعی خانواده، درجة مذهبی بودن والدین، میزان تماس افراد با دوستان کجرو، عضویت در گروههای بزهکاری، وضعیت تحصیلی، میزان تعلق به مدرسه، میزان شرکت والدین در جلسات انجمن اولیاء و مربیان است. 2) متغیرهایی که بیشترین تکرار و تأیید را در ارتباط با ایجاد، زمینهسازی و تقویت رفتار انحرافی و بزهکاری نوجوانان داشتهاند به ترتیب عبارتند از: پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی، میزان ارتباط نوجوان با گروه دوستان ناهمنوا و تمایل و عضویت در آن گروهها، نوع و میزان نظارت و کنترل والدین بر رفتار نوجوانان و میزان گسیختگی و نابسامانی خانواده. 3) تقریباً در همة انواع کجروی، پسران بیش از دختران مرتکب رفتار انحرافی شدهاند.
)