در سالهای اخیر باروری در ایران به طور محسوسی کاهش یافته و متولدان هر سال از سال قبل کمتر بوده است. آیا با روند کنونی تنزل باروری می توان امیدوار بود که رشد جمعیت کشور بزودی متوقف شود و با خاتمه یافتن روند افزایش سالانه جمعیت امکانات گسترده ای که صرف جمعیت افزوده می گردد به بالا بردن سطح زندگی مردم اختصاص یابد؟ متأسفانه پاسخ منفی است.
تحتی اگر معجزه ای در امر کنترل موالید رخ دهد و میزان تجدید نسل خالص کشوربه گونه ای شگفت انگیز ناگهان تا سطح جانشینی یعنی 1=NRR تنزل نماید‘ باز هم رشد جمعیت ایران حداقل تا سی و پنج سال بعد‘ و اضافه شده دست کم بیست میلیون نفر دیگر به جمعیت‘ ادامه خواهد یافت که علت آن مثبت و بالا بودن "گشتاور رشد جمعیت" کشور است. موضوع "گشتاور جمعیتی" که در حیطه جمعیت شناسی ریاضی قرار دارد‘ و بر پایه مبحث "جمعیت ثابت" لوتکا بنا شده است‘ نخستین با کیفیتز در سال 1971 آن را مطرح کرد.
در این مقاله پس از تبیین مفهوم گشتاور جمعیتی‘ نحوه محاسبه و چگونگی به کارگیری آن به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده تغییرات حجم جمعیت مورد اشاره قرار گرفته‘ و سرانجام با ارائه محاسبات مربوط به گشتاور رشد جمعیت ایران و شواهد کمی در مورد روند رشد جمعیت در سالهای آتی ضرورت استمرار و تشدید کنترل موالید کشور نشان داده شده است.
)