سوژه و قدرت: تحلیل چگونگی شکل گیری ذهنیت در مطالعات فرهنگی

نویسندگان

چکیده

رابطه سوژه و قدرت یکی از موضوعات محوری در مطالعات فرهنگی است. در سنت مطالعات فرهنگی‘ حداقل دو نوع نگاه به این رابطه دیده می شود: در رویکرد اول این رابطه جبری و یک سویه است. براساس این رویکرد‘ ذهنیت سوژه ها به نحوی موفق توسط گروه های قدرتمند جامعه شکل می گیرد. اما در رویکرد دوم رابطه یاد شده باز است به طوری که سوژه ها امکان مقاومت در برار معانی مرجح گفتمان های حاکم را دارند‘ لذا‘ بازتولید امری از پیش معین نیست. در این مقاله نشان داده می شود که هر دو رویکرد گرفتار نوعی جزم اندیشی اند. رویکرد اول بازتولید ایدئولوژیک و رویکرد دوم مقاومت سوژه های اجتماعی را امری مسلم پنداشته اند. ادعای این مقاله آن است که هر چند رابطه گفتمان های قدرت و سوژه ها رابطه ای یک سویه نیست ام مفهوم دسترسی گفتمانی‘ حداقل در شرایط برخی جوامع نظیر جامعه ایرانی بسیار اساسی است. به عبارت دیگر‘ فارغ از دغدغه های نظری‘ باید رابطه میان گفتمان های حاکم و سوژه ها را به نحوی تجربی مورد آزمون قرار داد.

کلیدواژه‌ها